ویژگی‏های بوم‌شناختی زیستگاه زادآوری سمندر لرستان در مقیاس محلی

چکیده مشخصه‏ یابی زیستگاه گونه‏ ها سابقه طولانی در بوم‏ شناسی حفاظت دارد. علی ‏رغم حساسیت بالای دوزیستان به تغییرات محیطی، وابستگی‏ های زیستگاهی بسیاری از گونه‏ های آن ناشناخته است. سمندر لرستان یکی از گونه ‏های نادر و بومی ایران است که در چشمه‏ های کوه‏ های زاگرس زادآوری دارد. با این وجود، مدیران حفاظت در مورد زیستگاه و بوم‏ شناسی این گونه با خلاء اطلاعاتی روبرو هستند. در مطالعه حاضر با بررسی و مقایسه ویژگی‏ های 20 بدنه آبی حضور سمندر لرستان با 20 سایت عدم حضور، به شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر اشغال سایت زادآوری توسط این گونه پرداختیم. به این منظور، در فصل زادآوری گونه (فروردین تا تیر ماه)، 13 متغیر زیستگاهی در آبگیرهای حضور/عدم حضور اندازه‏ گیری و ثبت گردید. برای شناسایی مهم‏ترین عوامل در تمایز سایت‏ های اشغال‏ شده از اشغال‏ نشده، از تحلیل مؤلفه‏ های اصلی استفاده شد. سپس، داده‏ ها با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک بر مبنای نرخ درستنمایی تاوانیده برای محاسبه پارامترهای مدل، تحلیل شد. نوع بستر، سرعت جریان آب، درصد سطح سایه ‏انداز بر بدنه آبی و اکسیژن محلول بعنوان مهم‏ترین عوامل تعیین‏ کننده اشغال سایت‏ های زادآوری توسط سمندر لرستان تعیین شدند. در مقایسه، درستنمایی حضور سمندر لرستان در آب‏های آرام با سطح سایه‏ انداز بالا، محتوای اکسیژن بالا و بستر قلوه‏ سنگی بیشتر است. طبق نتایج حاصل از این مطالعه، تغییر ساختار زیستگاه این گونه به شدت می‏تواند بر ویژگی‏های فیزیکی و شیمیایی آن و در نهایت احتمال اشغال سایت توسط گونه تأثیر بگذارد. این اطلاعات علاوه بر افزایش آگاهی مدیران در برنامه ‏ریزی ‏های حفاظت، می‏تواند مبنایی برای طرح‏ ریزی مطالعات دقیق‏ تر در مورد بوم‎شناسی زیستگاه این گونه باشد.